Nazwa polska |
Nazwa niemiecka |
Rok |
Materiał |
Nr katalogowy |
Iława |
Deutsch Eylau |
1916-1917 |
Cynk |
PM 2835.2 |
aż do ponad miliona jak to jest w przypadku 10 fenigów z
Poznania o nakładzie 1000080 szt.
Nazwa polska |
Nazwa niemiecka |
Rok |
Materiał |
Nr katalogowy |
Poznań |
Posen |
1917 |
Cynk |
PM 11124.1 |
Okres obiegu bilonu lokalnego trwał od kilku miesięcy do
kilku lat, ale wyjątkowo tylko zaznaczano go na monetach.
Np. Gültig bis Ende 1922 (ważne do końca 1922 r.) na monetach ze
Szczecina
Nazwa polska |
Nazwa niemiecka |
Rok |
Materiał |
Nr katalogowy |
Szczecin |
Stettin |
1920 |
Cynk |
PM 12887.3 |
lub Gültig bis zum öffentlichen aufruf (ważne do czasu
oficjalnego wycofania) na monetach Stronia Śląskiego.
Nazwa polska |
Nazwa niemiecka |
Rok |
Materiał |
Nr katalogowy |
Stronie Śląskie |
Seitenberg |
1919 |
Żelazo |
PM 12463.2 |
Do wystawców monet lokalnych na ziemiach polski zalicza
się emisje zarządów miejskich, gminnych i powiatowych oraz miejskie kasy
oszczędnościowe, a także pewnych emitentów prywatnych, których emisje
zostały dopuszczone przez miejscowe władze administracyjne do obiegu na
prawach monet lokalnych. Monetami lokalnymi stały się również żetony na
cukier wydane przez Zarząd Miejski i Zarząd Powiatowy w Chojnicach.
Przykładem emisji zarządu miasta będzie moneta z Krotoszyna
Nazwa polska |
Nazwa niemiecka |
Rok |
Materiał |
Nr katalogowy |
Krotoszyn |
Krotoschin |
bd |
Cynk |
PM 7554.4 |
Emisji zarządu powiatu - moneta z Inowrocławia
Nazwa polska |
Nazwa niemiecka |
Rok |
Materiał |
Nr katalogowy |
Inowrocław |
Hohensalsa |
bd |
Żelazo |
PM 6498.10 |
Emisji zarządu gminy - moneta z Zaborza
Nazwa polska |
Nazwa niemiecka |
Rok |
Materiał |
Nr katalogowy |
Zaborze |
Zaborze O/S |
bd |
Cynk |
PM 14440.1 |
Emisji miejskiej kasy oszczędnościowej - moneta z
Ząbkowic Śląskich
Nazwa polska |
Nazwa niemiecka |
Rok |
Materiał |
Nr katalogowy |
Ząbkowice Śląskie |
Frankenstein Schl. |
1917 |
Żelazo |
PM 4148.6 |
Moneta emisji prywatnej - Towarzystwa Kupieckiego z
Oleśnicy
Nazwa polska |
Nazwa niemiecka |
Rok |
Materiał |
Nr katalogowy |
Oleśnica |
Oels i. Schl. |
1918 |
Żelazo |
PM 10605.2 |
Omawiane emisje wydawane były bez oficjalnego zezwolenia
władz państwowych, jednakże za milczącą ich zgodą. Emisje te mimo iż
naruszały obowiązujące prawo były jednak koniecznością. Aby uchronić się
przed zarzutem bezprawnego wydawania pieniędzy wydawcy ich umieszczali
na monetach rozmaite nazwy mające odróżnić je od pieniądza oficjalnego i
podkreślić zastępczy ich charakter. Częstokroć bowiem emisje te
tłumaczono jako znaczki wartościowe służące do wydawania reszty lub
znaczki oszczędnościowe jak było w przypadku emisji kas
oszczędnościowych. Był to oczywiście tylko pewien wybieg, gdyż monety te
były faktycznie pieniądzem.
I tak najczęściej spotykanym określeniem jest KLEINGELDERSATZMARKE, co w
swobodnym tłumaczeniu oznacza "znaczek zastępujący pieniądz zdawkowy"
Nazwa polska |
Nazwa niemiecka |
Rok |
Materiał |
Nr katalogowy |
Głuchołazy |
Ziegenhals |
1918 |
Żelazo |
PM 14521.6 |
Często zapis ten można spotkać w skróconej wersji jako
KLEINGELDERSATZ, ERSATZGELD, ERSATZGELDMARKE lub GELDERSATZMARKE
Nazwa polska |
Nazwa niemiecka |
Rok |
Materiał |
Nr katalogowy |
Gorzów Wielkopolski |
Landsberg a/W. |
bd |
Żelazo |
PM 7675.10 |
Nazwa polska |
Nazwa niemiecka |
Rok |
Materiał |
Nr katalogowy |
Szczecin |
Stettin |
1917 |
Cynk |
PM 12887.2 |
Nazwa polska |
Nazwa niemiecka |
Rok |
Materiał |
Nr katalogowy |
Oborniki |
Obornik (Posen) |
1917 |
Cynk |
PM 10582.2 |
Równolegle do tych określeń w trakcie wojny stosowano
także nazwy KRIEGSGELD (pieniądz wojenny), KRIEGSNOTGELD (pieniądz
wojenny wydany z konieczności), a po zakończeniu działań wojennych
określenie NOTGELD (pieniądz wydany z konieczności)
Nazwa polska |
Nazwa niemiecka |
Rok |
Materiał |
Nr katalogowy |
Nidzica |
Neidenburg |
1918 |
Żelazo |
PM 9924.2 |
Nazwa polska |
Nazwa niemiecka |
Rok |
Materiał |
Nr katalogowy |
Toruń |
Thorn |
1918 |
Cynk |
PM 13257.1 |
Nazwa polska |
Nazwa niemiecka |
Rok |
Materiał |
Nr katalogowy |
Połczyn Zdrój |
Polzin |
1919 |
Żelazo |
PM 11093.1 |
Natomiast emisje Miejskich Kas Oszczędnościowych
otrzymały nazwę SPARMARKE czyli "znaczek oszczędnościowy"
Nazwa polska |
Nazwa niemiecka |
Rok |
Materiał |
Nr katalogowy |
Środa Śląska |
Neumarkt Schl. |
1917 |
Cynk |
PM 10020.2 |
Rzadkością są emisje nie posiadające napisu
określającego ich zastępczy charakter.
Nazwa polska |
Nazwa niemiecka |
Rok |
Materiał |
Nr katalogowy |
Gryfino |
Greifenhagen |
bd |
Żelazo |
PM 5126.1 |
Na zakończenie tego wywodu o monetach lokalnych, a w
celu podkreślenia ich atrakcyjności jako obiektu zbieractwa i to już od
czasu kiedy były one jeszcze w obiegu przytoczyć chcę ciekawy fakt ich
fałszowania przez niemieckiego zbieracza i handlarza Brunona Röttinera,
który miał miejsc na początku lat 20-tych. Zlecił on bowiem firmie
Lauera z Norymbergii, która to firma wykonała znaczą ilość ogólnej
emisji monet lokalnych, dodatkowe wykonanie szeregu rzadszych monet z
miejscowości leżących już wówczas na obszarach Francji i Polski.
Fałszerstwo polegało na wybiciu dodatkowych monet stemplem oryginalnym,
bądź też na wybiciu monet w innym metalu, w innym kształcie, różnymi
kombinacjami awersów i rewersów lub nowymi, nieznanymi wcześniej
stemplami. Nakład fałszywych monet wynosił po 100 szt. każdego typu i
zostały one rozprowadzone wśród zbieraczy jako odpowiednio drogie
rzadkości. Przestępstwo zostało jednak ujawnione, a Röttiner został
skazany na 3 m-ce więzienia i 100 złotych marek grzywny. Wśród
sfałszowanych przez Röttinera monet jest 58 typów z 22 miejscowości
leżących na ziemiach polskich.
Jako przykład takiego fałszerstw prezentuję monetę 50 pf. z miejscowości
Śmigiel, która różni się od oryginału rodzajem stempla użytego dla
rewersu. Obwódka wokół cyfry wartości na oryginale jest sznurowa, na
fałszerstwie natomiast perełkowa.
Nazwa polska |
Nazwa niemiecka |
Rok |
Materiał |
Nr katalogowy |
Śmigiel |
Schmigiel |
1917 |
Żelazo |
PM 12139.4 - oryginał |
\
Nazwa polska |
Nazwa niemiecka |
Rok |
Materiał |
Nr katalogowy |
Śmigiel |
Schmigiel |
1917 |
Żelazo |
PM 12139.4 - oryginał |
|